Zien en waarnemen

Hersenletsel kan problemen veroorzaken bij het zien en waarnemen. Terwijl de ogen van iemand met een hersenbeschadiging mogelijk prima zijn, kunnen de hersenen de informatie die via die ogen binnenkomt dan niet goed verwerken.

Oorzaken van problemen met zien en waarnemen

Bij waarneming zijn veel hersengebieden betrokken. Vooral de achterhoofdskwab – ook wel occipitaalkwab genoemd – is belangrijk voor de verwerking van visuele informatie die in de hersenen aankomt. Hersenbeschadiging in dit gebied kan voor tal van zichtproblemen zorgen.

Ook in het traject van de ogen naar de visuele hersengebieden kan bij hersenletsel informatie verloren gaan of verkeerd worden doorgegeven. Zo kunnen de zenuwbanen die tussen de ogen en deze gebieden lopen, beschadigd zijn en daardoor problemen veroorzaken.

Veelvoorkomende klachten met zien en waarnemen

Veelvoorkomende visuele klachten van mensen met hersenletsel zijn:

• wazig zien
• dubbel zien
• lichthinder
• vermoeidheid bij het kijken
• een onrustig beeld
• leesproblemen

Veelvoorkomende visuele problemen als gevolg van hersenletsel zijn:

• gezichtsvelduitval, onder meer hemianopsie en kwadrantanopsie
• stoornissen bij de oogbewegingen en in de oogstand
• problemen bij de overgang van licht naar donker
• problemen met visuele aandacht
• visuele hallucinaties (iets zien dat er niet is)
• problemen bij het herkennen van dingen
• oriëntatieproblemen

Hemianopsie

Hemianopsie is de officiële term voor halfzijdige blindheid. Iemand met hemianopsie kan de helft van zijn gezichtsveld niet waarnemen en heeft vaak grote problemen met mobiliteit. Doordat een deel van het gezichtsveld ontbreekt, is de kans groot dat ze ergens tegenaan botsen en dat ze schrikken van mensen en voertuigen die ze niet hebben zien aankomen. Hemianopsie kan daarnaast problemen geven bij het lezen, televisie kijken en computeren. Het komt ook voor dat een kwart van het gezichtsveld uitvalt. Die aandoening heet kwadrantanopsie.

Neglect

Neglect is een andere veelvoorkomende aandoening die met ‘zien’ te maken heeft. Iemand met neglect verwaarlooststelselmatig één lichaamshelft of een deel van de ruimte. Officieel valt neglect niet onder de visuele stoornissen, omdat daarbij het vermogen om te zien niet is uitgevallen. De getroffene is zich er alleen niet van bewust dat hij iets ziet. We noemen dat daarom een aandachtsprobleem.

De ‘veronachtzaamde’ zijde hangt samen met de plaats van de beschadiging in de hersenen. Bij een beschadiging in de rechterhersenhelft manifesteert het neglect zich aan de linkerzijde. Zit de hersenbeschadiging aan de linkerkant, dan uit het neglect zich aan de rechterzijde. Bij vermoeidheid, verblijf in een drukke of onbekende omgeving en het uitvoeren van moeilijke handelingen kunnen de effecten van neglect sterker worden. 

Veelvoorkomende gevolgen van neglect zijn:

• botsen tegen deurposten en andere obstakels
• vergeten een lichaamshelft te wassen of te kleden
• slechts één helft van een bord leegeten
• problemen met lezen en/of klokkijken
• de aandacht op een kant van een bezoeker richten  
• verdwalen (allerlei herkenningspunten aan één zijde worden gemist).
   

Hemianopsie en het behandelprogramma Hersenz

Mensen met visuele problemen als hemianopsie hebben vaak baat bij een specialistische behandeling. In Nederland zijn de organisaties Bartiméus en Koninklijke Visio gespecialiseerd in het onderzoeken en behandelen van visuele problemen na niet-aangeboren hersenletsel. Hersenz werkt indien nodig samen met deze organisaties.

Mensen met een neglect kunnen uitstekend een behandeling krijgen van de professionals van Hersenz. Dat gebeurt vooral in het bewegingsprogramma, in combinatie met intensieve oefening in de thuissituatie. Cliënten wordt daarmee aangeleerd bewust aandacht te schenken aan de ‘veronachtzaamde’ lichaamszijde..

In de video hieronder vertellen regiebehandelaar Merel van Zoelen en cognitief trainer Jeanne de Groot hoe in het behandelprogramma rekening wordt gehouden met mensen met visuele problemen.